ფოტო:ფრენკ ო კონორის მოთხრობის "ჩემი ოიდიპოსის კომპლექსის" გარეკანი
|
ოიდიპოსის კომპლექსის" ზოგად-ფსიქოლოგიური მიმოხილვა |
ფსიქოანალიზის თეორიის მიხედვით,ტერმინი ოიდიპოსის კომპლექსი აღნიშნავს იმ ემოციებსა და აზრებს,რომელსაც გონება ინახავს ქვეცნობიერში,დინამიური რეპრესიების მეშვეობით,რომელიც კონცენტრირებულია ბავშის სურვილზე სექსუალურად ფლობდეს დედას და მოკლას მამა. ზიგმუნდ ფროიდი,რომელმაც დააფუძნა ახალი ტერმინი „ოიდიპოსის კომპლექსი“ ფიქრობდა,რომ ოიდიპოსის კომპლექსი, ეს არის სურვილი დედისადმი ორივე სქესსთან მიმართებაში(ის ფიქრობდა,რომ გოგოებს აქვთ ჰომოსექსუალური მიზიდულობა დედისადმი);ფროიდმა გააპროტესტა ტერმინი „ელექტრას კომპლექსი“,რომელიც გაგვაცნო კარლ გუსტავ იუნგმა. ოიდიპოსის კომპლექსი ხდება ხუთი სექსუალური განვითარების დონიდან-1)ორალური,2)ანალური,3)ფალოსური 4)ლატენტური და 5) გენიტალური-(სადაც ლიბიდოს სიამოვნების წყარო არის ჩვილის სხეულისგან განსხვავებული ეროგენული ზონა) მესამე-ფალოსურ ფაზაზე(3-6 წლის ასაკში)
კლასიკურ,ფროიდისეული ფსიქოანალიზის თეორიაში,ბავშვის იდენტიფიცირება იმავე სქესის მშობელთან არის ოიდიპოსის კომპლექსისა და ელექტრას კომპლექსის წარმატებული გადაწყვეტილება;მისი ფსიქოლოგიური გამოცდილების გასაღები მომწიფებული სექსუალური როლისა და იდენტიფიცირების განვითარებაში.მოგვიანებით,ზიგმუნდ ფროიდმა თქვა,რომ გოგოები და ბიჭები თავიანთ კომპლექსებს განსხვავებულად ეპყრობიან და განსხვავებულ გადაწყვეტილებებს იღებენ-ბიჭები განიცდიან კასტრაციის შფოთვას,ხოლოდ გოგოები-პენისის შურს;და ამ წარუმატებელმა გადაწყვეტილებებმა შეიძლება მიგვიყვანოს ნევროზამდე,პედოფილიამდე და ჰომოსექსუალობამდე.მამაკაცები და ქალები,რომელთა სექსუალური განვითარება მიჯაჭვულია ოიდიპოსისა და ელექტრას დონეებს,შეიძლება ჩაითვალონ „დედას მიჯაჭვულად“ და „მამას მიჯაჭვულად“,რადგან მჟღავნდება,რომ სექსუალური პარტნიორი გაგონებს და გაკავშირებს დედასთან ან მამასთან.
როგორც ფროიდისეული მეტაფორა აღწერს შვილს(ბიჭს)-მამის ფსიქოსექსუალურ მეტოქეს დედის მფლობელობისთვის,ოიდიპოსის კომპლექსი სათავეს იღებს ძვ.წ. მე-5 საუკუნიდან-ბერძნული მითოლოგიის პერსონაჟ ოიდიპოსი,რომელიც შემთხვევით კლავს თავის მამას,ლაიოსს,და ქორწინდება თავის დედაზე,იოკასტაზე(„ოიდიპოს მეფე“-სოფოკლე.ძვ.წ.429).როგორც ფსიქიატრმა,ზიგმუნდ ფროიდმა(1856-1939)გამოთქვა აზრი,რომ ოიდიპოსის კომპლექსი არის უნივერსალური,ფსიქოლოგიური ფენომენი.
“მისი ბედი მხოლოდ იმიტომ გვაღელვებს,რომ იგი ჩვენც შეიძლებოდა გვრგებოდა წილად,რადგან ორაკულს ჩვენც მასავიტ დაწყევლილი ვყავართ ჯერ კიდევ დაბადებამდე.როგორც ჩანს,ყოველ ჩვენგანს უწერია,პირველი სექსუალური ლტოლვა დედის მიმართ იგრძნოს,ხოლო პირველი სიძულვილი და ძალმომრეობის სურვილი მამის მიმართ გაუჩნდეს.ჩვენი სიზმრები გვარწმუნებენ,რომ ეს ასეა.”
კლასიკურ,ფსიქოანალიზისეულ თეორიაში,ოიდიპოსის კომპლექსი ხდება სექსუალური განვითარების ფალოსურ დონეზე(3-6 წელი),როდესაც ასევე ხდება ლიბიდოსა და ეგოს
ფორმირება,თუმცა ეს ასევე შეიძლება გამომჟღავნდეს ადრეულ ასაკში.
ფორმირება,თუმცა ეს ასევე შეიძლება გამომჟღავნდეს ადრეულ ასაკში.
ფალოსურ დონეზე,ბიჭის გადამწყვეტი ფსიქოსექსუალური გამოცდილება არის ოიდიპოსის კომპლექსი-შვილისა(ბიჭი) და მამის შეჯიბრება დედის მოსაპოვებლად.სწორედ სექსუალური განვითარების მესამე დონეზე ბავშვის გენიტალია არის ძირითადი ეროგენული ზონა.თუმცა,როცა ბავშვი შეიცნობს თავის სხეულს,სხვა ბავშვების სხეულებს,მშობლების სხეულებს,ისინი იკმაყოფილებენ ფსიქოლოგიურ ცნობისმოყვარეობას თავიანთი თავის,სხვების და სხვების გენიტალების გამოკვლევით,გაგებით,ანუ მამაკაცისა და ქალის ანატომიური განსხვავებისა და გენდერული განსხვავების შესწავლით.
ფსიქოსექსუალური ინფანტილიზმი-გარდა დედისა,რომელიც მშობელია,უმთავრესად აკმაყოფილებს ბავშვის სურვილს,ბავშვი იწყებს განცალკევებული სექსუალური იდენტირების ფორმირებას-„ბიჭი“,გოგო“-ეს ცვლის მშობლებისა და შვილის ურთიერთობის დინამიკას;მშობლები ხდებიან ინფანტილური ლიბიდონალური ენერგიის ობიექტები.ბიჭი მიმართავს თავის ლიბიდოს(სექსუალური სურვილი) დედისკენ და მამისკენ მიმართავს ეჭვსა და ემოციურ მეტოქეობას-რადგან ეს სწორედ ისაა,ვისაც სძინავს დედასთან.ამასთანავე,რომ გაადვილდეს ერთობა დედასთან,ბიჭის იდის(ეგო და სუპერ ეგო) უნდა,რომ მოკლას მამამისი(როგორც ოიდიპოს მეფემ),მაგრამ პრაგმატულმა ეგომ,რეალობის პრინციპებზე დაფუძნებულმა,იცის,რომ მამა ძლიერია ორ მამრს შორის,რომლებიც ერთმანეთს ეჯიბრებიან დედის დასაუფლებლად.მიუხედავად ამისა,ბიჭი ამბივალენტური რჩება მამის პოზიციის მიმართ ოჯახში,რაც გამოიხატება კასტრაციის შიშით.შიში არის ირაციონალური,ინფანტილური იდის ქვეცნობიერი გამოხატულება.
ფსიქოლოგიური თავდაცვა-ორივე სქესში,თავდაცვითი მექანიზმები უზრუნველყოს იდისა და ეგოს კონფლიქტების გარდამავალ რეზოლუციებს .პირველი თავდაცვითი მექანიზმი არის რეპრესია,მეხსიერების,ემოციური იმპულსებისა და ცნობიერი იდეების დაბლოკვა;თუმცა მისი საქციელი არ წყვესტ იდისა და ეგოს კონფლიქტს. მეორე თავდაცვითი მექანიზმია იდენტიფიცირება,რომლითაც ბავშვი აერთიანებს თავის ეგოს,თავის პიროვნულ ხასიათს იმავე სქესის მშობლის მიმართ.შეჩვევისას,ბიჭი ამცირებს კასტრაციის შფოთს,რადგან მისი მსგავსება მამასთან იცავს მას მამის მრისხანებისგან დედის მეტოქეობისას.გოგო კი ადაპტირებისას,ამსუბუქებს იდენტიფიცირებას დედასთან,რომელიც ხვდება,რომ მდედრებში,არც ერთი მათგანი არ ფლობს პენისს და ამგვარად,არ არიან ანტაგონისტები.
გაუბედავი მამა-შვილის შეჯიბრი დედის ფსიქო-სექსუალური ფლობისთვის,შესაძლოა დასრულდეს ფალოსური დონის ფიქსაციით,რაც ხელს უწყობს ბიჭის აგრესიულ,ამბიციურ,პატივმოყვარე მამაკაცად ჩამოყალიბებას.გამომდინარე აქედან,მშობელთა დამაკმაყოფილებელი მოპყრობა და გადაწყვეტილება ოიდიპოსის კომპლექსისა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი მამრი ინფანტილური სუპერ-ეგოს განვითარების პროცესში,რადგან მშობელთან იდენტობით ,ბიჭი იყალიბებს მორალს,ამით,ის ირჩევს საზოგადოებრივი წესების დაცვას,და არა რეფლექსურ მორჩილებას,დასჯის შიშით.
თავდაპირველად ფროიდი თანაბრად იყენებდა ოიდიპოსის კომპლექსის ფსიქოსექსუალურ განვითარებას ბიჭებისათვისაც და გოგოებისთვისაც,მაგრამ მოგვიანებით შეიცვალა თეორიის ქალური ასპექტები,როგორც „მდედრი ოიდიპოსის დამოკიდებულება“ და „ ნეგატიური ოიდიპოსის კომპლექსი“,თუმცა ეს იყო მისი სტუდენტი და თანამშრომელი,კარლ იუნგი,რომელმაც 1913 წელს,ელექტრას კომპლექსი აღწერა,როგორც შვილი გოგოსა და დედის შეჯიბრი მამის ფსიქოსექსუალური ფლობისთვის.
ფალოსურ დონეზე,გოგოს ელექტრას კომპლექსი არის თავისი გადამწყვეტი ფსიქოდინამიური გამოცდილება ფარული სექსუალური იდენტობის(ეგო) ფორმირებაში.როდესაც ბიჭი ავითარებს კასტრაციის შფოთს,გოგო ავითარებს პენისის შურს ანატომიურ ფაქტორზე დაყრდნობილი:პენისი გარეშე,მას არ შეუძლია სექსუალურად ფლობდეს დედას,როგორც ინფანტილური იდი მოითხოვს ამას. შედეგად.გოგო თავის სურვილს მიმართავს მამისკენ,ამგვარად ის ავითარებს ჰეტეროსექსუალურ ქალურობას,რომელიც კულმინირებს ბავშვთან ურთიერთობაში,რაც ანაცვლებს პენისის არარსებობას.გარდა ამისა,ფალოსური დონის შემდეგ,გოგოს ფსიქოსექსუალური განვითარება მოიცავს თავისი ძირეული ეროგენული ზონის გადაცემას ინფანტილური კლიტორიდან მოზრდილ ვაგინამდე.
თუმცა,ფროიდი მიიჩნევდა,რომ გოგოს ნეგატიური ოიდიპოსის კომპლექსი ემოციურად მეტად მძლავრია,ვიდრე ბიჭისა,შედეგად,პოტენციურ,დაუცველი ქალის,მორჩილ პიროვნებას ვიღებს,ამგვარად გაუბედავ ელექტრას კომპლექსს,შვილისა და დედის შეჯიბრს მამის ფსიქოსექსუალური ფლობისთვის,მოივყავართ ფალოსური დონის ფიქსაციისკენ,რაც ხელს უწყობს გოგოს გახდეს ქალი,რომელიც მუდმივად ცდილობს დომინირებდეს მამაკაცზე(პენისის შური),როგორც უჩვეულოდ მაცდური ქალი(მაღალი თვითშეფასების მქონე) ,ასევე უჩვეულოდ მორჩილი ქალი(დაბალი თვითშეფასების მქონე).გამომდინარე აქედან,მშობლების დამაკმაყოფილებელი მოპყრობა და დამოკიდებულა ელექტრას კომპლექსის მიმართ,ყველაზე მნიშნელოვანია მდედრი ინფანტილური სუპერ-ეგოს ჩამოყალიბებაში,რადგან მშობელთან იდენტობით,გოგო იყალიბებს მორალს,ამით,ის ირჩევს საზოგადოებრივი წესების დაცვას,და არა რეფლექსურ მორჩილებას,დასჯის შიშით.
წყარო
ფოტო:ზიგმუნდ ფროიდი
ვიდეო:ზიგმუნდ ფროიდის ფსიქოსექსუალური დონეების განვითარება
No comments:
Post a Comment